ประวัติความเป็นมาของเมืองนครจัมปาศรีโดยย่อ

นครจัมปาศรีมีประวัติอันยาวนานนับเป็นพันปี และ

ได้ถูกเลือนหายไปจากหน้าประวัติศาสตร์ จะเนื่องจาก

วิกฤตการณ์ หรือเหตุผล ใดก็ ไม่อาจจะทราบได้

 จะอย่างไรก็ตามก็ยังมีเค้าเงื่อนพอที่จะสอบค้นได้บ้าง

จากหลักฐานทางโบราณคดี เช่น โบราณสถาน โบราณวัตถุ

โดยเฉพาะอำเภอนาดูน จังหวัดมหาสารคาม ซึ่งเป็นที่ตั้ง

นครจัมปาศรี มีโบราณสถานหลายแห่ง และมีโบราณวัตถุ

หลากหลายชนิด สามารถสอบค้นและเปรียบเทียบอายุ

สมัยลักษณะเผ่าพันธุ์ ตลอดจนการดำรงชีพ

ขนบธรรมเนียมประเพณีของบรรพชนในถิ่นแถบนี้

ได้เป็นอย่างดี นอกจากนี้ยังเป็นตำราเอกสารอื่นๆ

พอที่จะอ้างอิงเทียบเคียงได้ด้วย
จากข้อสันนิษฐานของ อาจารย์สมชาย ลำดวน

ภาควิชาภาไทย และภาษาตะวันออก คณะมนุนยศาสตร์

 มหาวิทยาลัยศรีนครินทร์วิโรฒมหาสารคาม

(มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ) สันนิษฐานได้ว่า

วัดนครจัมปาศรีมีความเจริญรุ่งเรืองมา 2 ยุค ด้วยกันคือ
1. ยุคทวารวดี ระหว่าง พ.ศ.1000-1200
2. ยุคลพบุรี ระหว่าง พ.ศ. 1600-1800 นครจัมปาศรี

สมัยทวารวดีมีหลักฐานชี้นำให้เห็นเด่นชัดคือ
1. หลักฐานจากพระพิมพ์ดินเผาที่ขุดพบจากกรุต่างๆ

ในเขตพื้นที่นครจัมปาศรี ทางด้านมนุษยวิทยาทางกายภาพ

จะเห็นว่าลักษณะพระพักต์และพระวรกายของพระพิมพ์

 เป็นชนพื้นเมืองสยามโบราณฉะนั้นคนที่เราอาศัยอยู่ใน

นครจัมปาศรีจึงเป็นเชื้อ ชาติสยามพื้นเมืองดึกดำบรรพ์

 นอกจากนั้นยังสังเกตพระพุทธศิลป์ร่วมสมัยกับพระพิมพ์

 แบบพระประถมทำขึ้นประมาณ พ.ศ. 950-1250

โดยจารึกอักษรคฤนต์ หรืออักษรขอมโบราณไว้ด้วย

พระพิมพ์ดินเผานาดูนปางประทานพรหรือ

ปางทรงแสดงธรรม บางองค์ที่ ขุดพบที่กรุพระธาตุ

ก็มีอักษรคฤนถ์ทั้งขีดและเขียนด้วยสีแดงจารึกไว้บนแผ่น

 หลังของพระพิมพ์เหมือนกัน อาจารย์สมชาย  ลำดวน

 ได้เรียนถาม ศจ.ดร.จิตร บัวบุศย์ ราชบัณฑิตสถาบัน

เทคโนโลยีราชมงคลวิทยาเขตเพาะช่าง ผู้ช่วยศาสตราจารย์

ภาควิชาภาษาไทยและภาษาตะวันออก คระมนุษยศาสตร์

มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ มหาสารคาม

 (มหาวิทยาลัยมหาสารคาม) เกี่ยวกับอายุนครจัมปาศรี

ว่ามีอายุเก่าแก่แค่ไหน ได้รับคำตอบว่า " อันนี้เราต้องเทียนจาก

ศิลปะอินเดีย ก็เริ่มจากคุปตเริ่มแรก สำหรับที่

นครจัมปาศรีจะมีอายุระหว่าง 900 ถึง 1800 "
2. หลักฐานทางสถูปเจดีย์ ศจ.ดร.จิตร บัวบุศย์ กล่าวว่า

เจดีย์ส่วนใหญ่ฐานนั้นจะเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส

สี่เหลี่ยมจัตุรัสนั้นมาจากฐานอุบลมณฑล

ซึ่งเป็นต้นแบบนิยมสร้าง กัน ในสมัยคลื่นที่ 3

ของพระพุทธศาสนา ( รุ่งเรืองอยู่ในราวพุทธศตวรรษ

ที่ 12 ถึง 13 )ที่เข้าสู่ประเทศสยามและนครจัมปาศรี

ก็ได้รับอิทธิพลศิลปวัฒนธรรมในคลื่นนี้ ด้วย