บุญ
คือสิ่งที่เกิดขึ้นในจิตใจแล้วทำให้จิตใจใสสะอาด ปราศจากความเศร้าหมองขุ่นมัว
ก้าวขึ้นสู่ภูมิที่ดี เกิดขึ้นจากการที่ใจสงบทำให้เลือก คิดเฉพาะสิ่งที่ดี ที่ถูก
ที่ควร ที่เป็นประโยชน์ แล้วพูดดี ทำดี ตามที่คิดนั้น
คนทั่วไปแม้จะมองไม่เห็น
"บุญ" แต่ก็สามารถรู้อาการของบุญ หรือผลของบุญได้
คือเมื่อเกิดขึ้นแล้วทำให้จิตใจชุ่มชื่นเป็นสุข
ในอรรถกถากล่าวถึงเผื่อแผ่บุญไว้ว่าสามารถเผื่อแผ่เพิ่มให้แก่ผู้อื่นได้โดยไม่มีประมาณ
เปรียบได้กับการจุดเทียนส่งต่อไปเรื่อย ๆ คือผู้จุดก็มีความสว่างอยู่ตามเดิม
และความสว่างยังเพิ่มไปอีกกว้างขวางได้
วิธีทำบุญ
วิธีการทำบุญในพระพุทธศาสนาเรียกว่า
บุญกิริยาวัตถุ ในพระไตรปิฎกระบุไว้ 3 อย่าง ได้แก่
1.
ทานมัย
คือการบริจาคทรัพย์สิ่งของแก่ผู้ที่ควรให้
2.
ศีล คือการสำรวมกาย วาจา ใจ ให้สงบเรียบร้อย ไม่สร้างความเดือดร้อนให้แก่ตนเองและผู้อื่น
3.
ภาวนา คือการสวดมนต์ ทำสมาธิ
อ่านหนังสือธรรมะ ฯลฯ
คัมภีร์สุมังคลวิลาสินี อรรถกถาทีฆนิกาย ขยายความเพิ่มอีก
7 ประการ ได้แก่
1.
อปจารยะ คือมีความเคารพอ่อนน้อมต่อผู้มีคุณธรรม
2.
เวยยาวัจจะ คือการขวนขวายช่วยเหลือในกิจที่ชอบ
3.
ปัตติทานะ คือการอุทิศส่วนบุญต่อผู้อื่น
4.
ปัตตานุโมทนา คือการอนุโมทนาบุญที่ผู้อื่นทำ
5.
ธัมมัสสวนะ คือการฟังธรรม
6.
ธัมมเทสนา คือการแสดงธรรม
7.
ทิฏฐุชุกัมม์ คือการปรับปรุงความคิดเห็นของตนให้ถูกต้อง
จึงรวมเป็น
บุญกิริยาวัตถุ 10