วัด, อาวาส
หรือ อาราม คือคำเรียก ศาสนสถานของศาสนาพุทธในประเทศไทย กัมพูชา และลาว
เป็นที่อยู่ของภิกษุ และประกอบศาสนกิจของพุทธศาสนิกชน ภายในวัดมีวิหาร อุโบสถ
ศาลาการเปรียญ กุฎิ เมรุ ซึ่งใช้สำหรับประกอบศาสนพิธีต่าง ๆ เช่น การเวียนเทียน
การสวดมนต์ การทำสมาธิ
วัดโดยส่วนใหญ่นิยมแบ่งเขตภายในวัดออกเป็นสองส่วนคือ
พุทธาวาส และสังฆาวาส โดยส่วนพุทธาวาสจะเป็นที่ตั้งของสถูปเจดีย์ อุโบสถ
สถานที่ประกอบกิจกรรมทางพระพุทธศาสนา และส่วนสังฆาวาส
จะเป็นส่วนกุฎิสงฆ์สำหรับภิกษุสามเณรจำพรรษ
และในปัจจุบันแทบทุกวัดจะเพิ่มส่วนฌาปนสถานเข้าไปด้วย
เพื่อประโยชน์ในด้านการประกอบพิธีทางศาสนาของชุมชน เช่น การฌาปนกิจศพ
โดยในอดีตส่วนนี้จะเป็นป่าช้า ซึ่งอยู่ติดหรือใกล้วัด ตามธรรมเนียมของแต่ละท้องถิ่น
ซึ่งส่วนใหญ่กลุ่มฌาปนสถานในวัดพุทธศาสนาในประเทศไทยจะตั้งอยู่บนพื้นที่ ๆ
เป็นป่าช้าเดิม
ปัจจุบัน
วัดไทยในชนบทยังคงเป็นศูนย์รวมของคนในชุมชน
ซึ่งต่างจากในเมืองใหญ่ที่วัดกลายเป็นเพียงสถานที่จำพรรษาของพระสงฆ์และเพื่อประกอบพิธีทางศาสนาเท่านั้น
พระอารามหลวง
วัดในประเทศไทยแบ่งได้เป็นสองประเภทใหญ่ได้แก่
พระอารามหลวง หรือ วัดหลวง
คือวัดที่พระเจ้าแผ่นดินทรงสร้าง หรือทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
ให้เข้าจำนวนในบัญชีเป็นพระอารามหลวง และวัดราษฎร์ คือวัดที่ได้รับพระราชทานที่วิสุงคามสีมา
แต่มิได้เข้าบัญชีเป็นพระอารามหลวง
พระอารามหลวงมี
3
ชั้น ได้แก่
1.
ชั้นเอก มี 3 ชนิด ได้แก่
ราชวรมหาวิหาร ราชวรวิหาร และวรมหาวิหาร
2.
ชั้นโท มี 4 ชนิด ได้แก่
ราชวรมหาวิหาร ราชวรวิหาร วรมหาวิหาร และวรวิหาร
3.
ชั้นตรี มี 3 ชนิด ได้แก่
ราชวรวิหาร วรวิหาร และสามัญ (ไม่มีสร้อยต่อท้าย)
วัดประจำพระราชวังในประเทศไทย
วัดพระศรีสรรเพชญ์ (วัดประจำพระราชวังโบราณ
อยุธยา) จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
วัดพระศรีรัตนศาสดาราม (วัดประจำพระบรมมหาราชวัง)
กรุงเทพมหานคร